Ademáis, para evitar ter que repetir constantemente as súas características, con “estalinismo” téntase pór un nome a toda unha política e metodoloxía que hegemonizó o movemento obreiro durante moitas décadas. Écoma se unha persoa levanta o puño, e constantemente dise, “levantou a man pechada”. A “man pechada” é “un puño”, é unha convención para a economía da linguaxe; doutra maneira os textos serían extensísimos
Feita esta aclaración metodolóxica, vaiamos ao miolo da cuestión.
A crise do PCPE
A crise deste partido pasaría desapercibida para a inmensa maioría da poboación, senón fóra porque implica a partidos non marxinais nos seus respectivos países; o KKE grego e o PC Portugués, quen aínda non se pronunciou.
Hai uns días o PCPE dividiu-se en dous, un, o dirixido polo antigo Secretario Xeral, Carmelo Gómez... e o outro, polo novo, Astor García... Esta división maniféstase a todos os niveis e obrigou a definirse por unha das dúas fraccións -nome que aos estalinistas non gusta nada-, non só aos territorios, senón aos seus aliados internacionais, pertencentes ao Movemento Comunista Internacional.
Os argumentos políticos para esta división non deixan ver con claridade cales son os motivos que levan á ruptura, con cualificativos que dentro da corrente estalinista son gravísimos: “trotskizante”, “concertar contatos”cunha organización politicamente “reformista e socialdemócrata” como é o actual PCE.
Vexamos a carta do KKE para darlle o seu apoio á fracción de Astor García:
"Ademais, a publicación de posicións trotskistas na periódico Unidade e Loita, así como os contactos e eventos conxuntos que comezou este grupo co PCE oportunista que apoiou e segue apoiando o goberno antipopular de SYRIZA en Grecia e loitou contra o KKE, non teñen nada que ver co PCPE que o noso partido coñeceu e co que loitaron xuntos".
"Así que se acusa de división do Movemento Comunista Internacional aos partidos que pretenden formar un polo en defensa do marxismo-leninismo e cuxas forzas están comprometidas co reagrupamiento e a unidade do movemento comunista, co fortalecemento do internacionalismo proletario, e non con aqueles partidos que son partidos comunistas só de nome, que colaboran abertamente coa burguesía, co capital, que participan en gobernos burgueses, que apoian os plans imperialistas da OTAN e da UE, que formaron o centro imperialista do PE [Partidos da Esquerda europea.- Aclaración do autor do artigo] en Europa".
Vexamos agora a carta do PCPE de Estremadura, que apoia á corrente encabezada o ex Secretario Xeral:
"os membros da fracción arrastran outras deformacións trotskizantes, inducidas polos seus titiriteros internacionais, como son a súa concepción antileninista do imperialismo na nosa época, que lles leva a considerar como imperialistas a gobernos como o de Siria, Venezuela, Bolivia ou Bielorrusia ou os seus conceptos dogmáticos e antidialécticos sobre o socialismo, que lles fan soster que se está restaurando o capitalismo en Cuba ou negar o carácter socialista da República Popular Democrática de Corea"
"Que é o que puido ocorrer en apenas ano e medio para que no furibundo ataque que dirixen os comunistas gregos ao ata agora Secretario xeral atribúaselle concertar contactos cunha organización politicamente reformista e socialdemócrata como é o actual PCE?
Máis aló da sempiterna paranoia antitrotskista das correntes que se reivindican do estalinismo (que nos deixen en paz, por favor, xa está ben de que nos metan nos seus debates), o obvio é que o PCPE está atravesado pola mesma crise que golpeou en toda a esquerda española, o 15m e o seu deriva electoralista en Podemos. O “éxito” electoral de Podemos destapou as frustracións históricas dunha esquerda que tapaba o seu electoralismo con frases grandilocuentes sobre o socialismo, e axitando bandeiras vermellas cada vez que podía. O PCPE foi o último dunha lista que comezou con Anticapitalistas e que atravesa organizacións galegas, vascas,.. e sindicatos como CXT.
É unha ruptura co estalinismo
Nada máis lonxe da realidade: ambas as correntes acúsanse do mesmo, pactar con gobernos burgueses interclasistas que se converte en reaccionario dependendo das súas simpatías persoais, desde Syriza ata o goberno de Maduro.
O estalinismo desenvólvese como corrente política tras o fracaso ultraizquiedista do chamado “III período”, coa sanguenta derrota da Comuna de Shanghái en 1928 e a vitoria de Hitler en 1933 en Alemaña, facilitada pola política do PC alemán, que cualificaba ao SPD como “primo irmán” do nazismo, provocando a división sectaria da clase obreira alemá e desarmándoa ante o perigo fascista. Ante o perigo máis que evidente, e tras estes fracasos, o III Internacional xira, e á calor da derechización da burocracia soviética froito dos seus éxitos económicos, busca a alianza cun sector da burguesía cualificada de “democrática”, para a través das Fronte Populares enfrontar o fascismo.
Esta esencia interclasista do III Internacional é unha das características centrais da súa política. A incapacidade táctica, sectaria, do III período para buscar alianzas dentro da mesma clase obreira a través da Fronte Única Obreiro, conduciu á derrota alemá e demais, levándolle a abandonar a confianza na loita independente da clase traballadora. Como a clase obreira enfronta a un inimigo moi poderoso, o fascismo apoiado na oligarquía financeira e industrial, precisa dun aliado igual de poderoso, e ponse a buscar como desesperados o “burgués democrático”; pero só atopan, en palabras de Trotski, o “fantasma da burguesia”, pois esta, como clase e a pesar da súa repugnancia cultural polos advenedizos, fíxose “fascista”. O seu medo á revolución é o que fai que a clase burguesa fágase fascista, apóieo e financie.
O estalinismo, ao non entender o profundo carácter de clase do fascismo, cre que é posible pactar coa burguesía democrática. Isto elévao á categoría de teoría coa “revolución por etapas”. O fascismo vén ser unha parodia do réxime feudal, e na cabeza dos dirixentes estalinistas rexorde a vella tese pre leninista de separar artificialmente a “etapa democrática” da “etapa socialista” da revolución. Tan artificial foi esa separación, que Mao, un estalinista ortodoxo, para explicar o triunfo da revolución chinesa en 1949, nun estado semicolonial como era China, tivo que inventarse unha definición intermedia entre a revolución por etapas e a revolución permanente: a revolución ininterrompida por etapas.
A partir dos anos 40, cando Moscova disolve o III Internacional como sinal de boa vontade ante os pactos de Ialta e Potsdam con ianquis e británicos, déixase aos PCs liberdade para pactar coas súas burguesías nacionais; demostrando algo que para a clase obreira é un principio: é preferible una “mala” Organización Internacional centralizada, que una “boa” liberdade nacional. A burguesía é, por esencia, unha clase nacional, a clase obreira, pola contra, é internacional; as organizacións obreiras que só dependen da disciplina “nacional” incorporan ao seu ADN o da burguesía, que tarde ou cedo se trasladarán ás políticas deses partidos, fomentando o oportunismo e o electoralismo como vía de transformación social.
O eurocomunismo dos PCs do Sur de Europa, o italiano, o francés e o español, é o camiño lóxico desta dereitización e aceptación dos marcos legais dos estados nacionais. Estes partidos rompen a contradición entre o seu carácter nacional e o nome “comunista”, asumindo o programa da socialdemocracia e rexeitando o leninismo.
O PCPE, como o PC portugués ou o KKE, non asumen este xiro, coherente doutra banda, coa traxectoria dos PCs desde a desaparición do III Internacional e coas políticas interclasistas de Fronte Populares, de Coexistencia Pacífica ou Compromiso Histórico (PC Italiano) defendidas en todo ese período. Pero a defensa que estes partidos fan de gobernos interclasistas como o de Maduro / Chavez, restauracionistas como o de Raul Castro en Cuba ou de seudo antimperialistas que se apoia na burguesía nacional siria e Rusia, da o Assad, confirman que non romperon, para nada, coas vellas políticas estalinistas fronte populistas que buscaban ao “fantasma da burguesia” para enfrontar ao fascismo, agora equiparado ao “imperialismo ianque”.
Unha das variantes do interclasismo hoxe
Esta é a esencia da política do estalinismo desde os anos 30, cando se reavivou a teoría da revolución por etapas e a procura de aliados burgueses. O mecanismo lóxico é sempre o mesmo; a burguesía está dividida entre os “fascistas” e os “democratas”, ou traducido á linguaxe actual, entre a “os especuladores” e os “produtivos”, entre os “españolistas” e os “galeguistas (ou nacionalistas)”, entre “burguesía nacional” e “imperialismo (reducido a Imperio ianqui)”; e en función desta alianza, ponse o programa da clase obreira que nunca, so pena de ser acusado de trotskista, pode cuestionala. Redúcense as esixencias da clase ao nivel que admitan os posibles aliados burgueses. Un exemplo en Galiza témolo cando en plena crise do Prestige, desde CCOO e UXT convocouse unha Folga Xeral na Costa da Morte. Esta Folga foi desmontada, coa aquiescencia deses dous sindicatos, polo argumento do BNG / CIG de que “non se podía assustar” aos sectores burgueses que rompían co PP. A burguesía determinou a política da clase obreira, grazas ás organizacións da clase obreira galega.
Tan forte é esta lóxica do interclasismo, que inimigos xurados como o BNG e a FPG, con orientacións estratéxicas opostas respecto ao estado español, que o independentista Movimento Galego polo Socialismo e a centralista Esquerda Unida, unen as súas forzas para defender ao goberno burgués de Maduro, presentándoo todos como “anti-imperialista”. En realidade ningún deles rompeu coa vella táctica do frentepopulismo que sótrouxo derrotas á clase obreira. Por iso, cando polemizan entre eles, e dentro das súas organizacións, só ocórreselles unha acusación: “trotskista”. Non poden discutir dous, cando a lóxica que lles move é exactamente a mesma; só que cambian os actores: para uns o inimigo é Syriza, para outros o MAS boliviano, por exemplo.
O interclasismo hoxe, outra variante
A base teórica da política do estalinismo é a “revolución por etapas”. Segundo esta teoría, toda revolución está dividida en etapas, a “democrática” e a “socialista”, sen solución de continuidade. Como vimos, Mao, para explicar a revolución chinesa tivo que cuestionar o estalinismo facendo a revolución socialista nun país que, nos esquemas da burocracia só podería facer a democrática (independencia nacional). Para non ter que recoñecer que a dinámica revolucionaria confirmara a teoría da revolución permanente de Trotski, inventouse a “revolución ininterrompida por etapas”. Esta teoría durou a vida de Mao, unha vez morto, acabáronse teorías intermedias e volveuse á teoría das “etapas” que xustificaron, por exemplo, a política do PCE no Estado Español durante a Transición, para transixir coa Constitución do 78: “agora conquistemos as liberdades (revolución democrática), despois iremos polo socialismo?.
O eurocomunismo, tan deostado polo PCPE -tanto, que é a razón do seu nacemento-, en realidade non era máis que unha variante da teoría estalinista da revolución por etapas. A mesma que xustifica o apoio á o Al Assad, a Maduro, ao Mas Boliviano... e que a outros lles serve para xustificar o apoio a Syriza ou a espera dun burgués “galeguista” que permita loitar pola soberanía nacional. O eurocomunismo é fillo da mesma política que a do PCPE, só que modificando os actores; nada máis.
Pero nestes anos produciuse un feito que rompeu esta teoría, a caída do Muro de Berlín e o descubrimento que tras el non había socialismo. Este descubrimento foi para moitos, e non só estalinistas, un verdadeiro pau non só político, senón psicolóxico. Se a revolución divídese en etapas, e a socialista non é posible porque a “patria socialista” só tiña o nome, que nos queda: a democracia.
O PC Italiano foi o máis coherente, como foi co eurocomunismo e o “compromiso histórico”, disolveuse. Os demais PCs ou ben dedicaron-se a vexetar tras siglas como EU no Estado Español, ou se reafirmaron no seu pasado como o KKE e o PC portugués. Con todo o ADN da política interclasista seguía actuando: o KKE nos 80/90 chegou a acordos co partido da oligarquía grega, Nova Democracia, co que chegaron a formar goberno. Na actualidade, o PC portugués é, xunto co Bloco, o apoio do goberno do Partido Socialista. A teoría das etapas convérteos nos mellores aliados de gobernos progresistas, pois ao conservar influencia sobre a clase obreira, disciplinan para evitar os ataques a eses gobernos cualificados de progresistas. A clase obreira, de novo, baixo a disciplina dunha fracción da burguesía.
Para outros sectores do estalinismo que cren romper con el porque renegan do seu pasado “comunista” (a “mochila” de marras), renegan tamén de que haxa unha posible “etapa socialista”, e quedan atados á fase democrática da revolución. Isto convérteos nos voceiros da pequena burguesía e as clases medias progresistas, que non ven no socialismo asociado a estalinismo, unha alternativa social. De novo, coma se fose a farsa das vellas Fronte Populares, a “nova” política preséntanos a disolución da clase obreira nos pactos con sectores da burguesía ou a pequena burguesía como a única alternativa posible.
Está claro, estes van un paso máis. Mentres os vellos estalinistas disciplinaban a clase obreira ás necesidades da burguesía “democrática”, en nome da “clase obreira”; os novos interclasistas directamente fana desaparecer, sepulta baixo unha chea de novos sectores, movementos sociais e eufemismos teóricos ou sociolóxicos. Nisto si hai unha diferenza entre ambos, pero é formal; no fondo é exactamente o mesmo, a procura dunha fracción da burguesía ou pequena burguesía coa que aliarse que significa nos feitos, a renuncia á loita polo socialismo.
Fronte Popular e o espazo socialdemócrata
A tradución política interclasista do apoio a gobernos burgueses, aínda que progresistas ou coiunturalmente antiimperialistas, resúmese en dúas palabras: Fronte Popular; é dicir, o pacto da clase obreira co “fantasma da burguesia”. Unha política que ata a caída do Muro levantábase como unha etapa intermedia na loita polo socialismo. Como a burguesía, a través do seu fantasma, impuña á clase obreira uns límites (“liñas vermellas” que diriamos agora) infranqueables, baseados no mantemento da propiedade privada, a clase obreira terminaba sendo derrotada, xa non polo “fantasma da burguesia”, senón pola propia burguesía.
O estalinismo coa política de Fronte Popular reconducía cara ao sistema capitalista todo o potencial político da loita obreira, e así se fortalecía o inimigo de classe. Que só esperaba o momento oportuno para dar o golpe de graza, ben a través dunha ditadura fascista (o Estado Español), militar (Chile), ou a contrarrevolución democrática (Portugal).
Ao defender o programa da etapa democrática da revolución a través da Fronte Popular, os Partidos Comunistas situábanse socialmente no espectro que desde 1914 ocuparan os partidos socialistas: a á esquerda do réxime capitalista. O eurocomunismo non é máis que a asunción con coherencia desta localización social e desta política de Fronte Popular. A contradición que hoxe teñen os PCs que rexeitaron asumir a coherencia eurocomunista é que seguen levantando as políticas que levaron a esa deriva, de interclasismo, cun veo de formas comunistas. A crise do PCPE resúmese, de ultimas, nesta contradición entre o apoio a gobernos burgueses “progressistas” (sexa Syriza, sexa Maduro, sexa MAS boliviano,... ) e as suas “formas” comunistas cada vez menos acordes con esa práctica.
A contradición irresoluble do estalinismo no século XXI
A política interclasista, fronte populista, non só non se debilitou; antes ao contrario, froito da crise do propio estalinismo e a desaparición da URSS adquire outro contido. O vello “frentepopulismo” significaba parar o tren da revolución na estación da democracia formal, o actual “fronte populismo”, é considerar esa estación como o final da viaxe. Os PCs eurocomunistas entenderon perfectamente esta lóxica, e así vemos ao groso do PCE español integrarse en Unidos Podemos; pero tamén se impuxo en PCs que rexeitaran o eurocomunismo como o principal partido do Movemento Comunista Internacional, o PC Portugués, como o demostra o seu apoio ao goberno do PS, xunto co Bloco de Esquerdas.
Esta é a contradición que de mala maneira está a estalar no PCPE, rompendo o Movemento Comunista Internacional polo seu elo máis débil. O PCPE é un pequeno partido que nin de lonxe ten a influencia que teñen os seus camaradas do KKE ou do PC Portugués; ademais, no estado español o fenómeno interclasista, “fronte populista”, tivo un éxito electoral: PODEMOS. A crise do PCPE é a manifestación desa contradición irresoluble. Pero tamén demostra outra cousa, a política interclasista do estalinismo está a adquirir outras formas que están a golpear sobre forzas que non proceden desa corrente, sobre o trotskismo e o mesmo anarquismo. As políticas pos modernas de disolver a clase obreira na “cidadania”, nas “multitudes”, na “sociedade civil” ou nos “movemento sociais” son a consecuencia lóxica actual, de someter o programa da clase obreira á pequena burguesía, a través das Frontes Populares.
De últimas, Podemos, como calquera forza que integre a sectores obreiros baixo a dirección da pequena burguesía intelectual non é máis que a coherencia da Fronte Popular: a etapa da revolución é a democracia. E por ese motivo, as dúas fraccións do PCPE arróxanse as mesmas críticas, só que cambiando os actores. Engánanse se con insultos van ratificarse nos seus principios políticos. Só pódese romper con achegamentos a Podemos, ou as súas versións nacionais (Syriza, Bloco de Esquerdas, BNG/En Marea, Francia Insumisa, ...) máis ou menos obreiristas dependendo do peso da clase obreira na sociedade, rompendo co estalinismo; édicir, coa política interclasista que pon o programa da clase obreira en función dos intereses doutras clases.
Non nos confundamos, aínda que as formas organizativas do estalinismo ou ben desapareceron ou están debilitadas, como concepción política segue vivo, moi vivo, nestes fenómenos interclasistas que disolven as necesidades e o programa da transformación socialista da sociedade en reivindicacións meramente democráticas. Pero o seu enfraquecemento organizativo abre un gran espazo na clase obreira, que non se ve representada por estas novas versións da política interclasista, para a reconstrución do programa de independencia de clase, que a libere das trabas e poña en marcha de novo o tren da revolución socialista, parado polo estalinismo e os seus herdeiros pos modernos na estación democrática.
Galiza, 21 de xuño de 2017